Ιδρυση και Σκοποι του Λαογραφικου Μουσειου

 

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ-ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΑΙ σύμφωνα με το άρθρο 2 του καταστατικού και παράγραφος 3, αποφάσισαν σε Γενική Συνέλευση να θέσουν σε λειτουργία μέσα στο Ηπειρωτικό Πολιτιστικό Κέντρο, Λαογραφικό Μουσείο με σκοπό την συγκέντρωση, διάσωση και αξιοποίηση των αντικειμένων του Ηπειρωτικού λαϊκού πολιτισμού.

Φιλοδοξία μας είναι το μουσείο αυτό να εμπλουτίζεται συνεχώς, ν' αποτελεί τη διαρκή μαρτυρία των μόχθων και της καλαισθησίας των Ηπειρωτών διά μέσου των αιώνων.  Επί πλέον ν' αναδειχθεί σε χώρο επιμορφώσεως της νέας Ηπειρωτικής γενεάς και όλης της ομογένειας.

Πιστεύουμε πως το μουσείο θ' αποτελέσει έναν από τους βασικούς παράγοντες της διατήρησης και μετάδοσης της Ηπειρωτικής κληρονομιάς στις επερχόμενες γενεές.

 

Ιστορικα στοιχεια

Τα αντικείμενα του μουσείου συγκεντρώθηκαν με την πρωτοβουλία του κ. Χρήστου Κοσσοβίτσα.

Τα περισσότερα από τα αντικείμενα έχουν προσφερθεί από τα μέλη του Συλλόγου μας, φολογενείς Ηπειρώτες από την Εταιρία Ηπειρωτικών Μελετών (Ε.Η.Μ.) τον χορευτικό όμιλο ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ, τον Δήμο των Ιωαννίνων και του Μετσόβου.

 

Αντικειμενα του Μουσειου

Η πλειονότητα των αντικειμένων του μουσείου είναι το τμήμα ανδρικών και γυναικείων παραδοσιακών στολών από τις επαρχίες Ζαγορίου, Κόνιτσας, Μετσόβου, Πωγωνίου, Σουλίου, Δερόπολης, Πίνδου και Ιωαννίνων.  Υπάρχουν δείγματα κεντητής και υφαντικής τέχνης, ασημαχοΐας και χρυσοχοΐας, γεωργικών εργαλείων, οικιακών σκευών κ.ά.

Εγκαινια Μουσειου - Χαιρετισμος Προεδρου

Αστόρια, 14 Δεκεμβρίου 2003

 

Αγαπητοί Ηπειρώτες και Φίλοι:

Σας καλωσορίζω με υπερηφάνεια στα εγκαίνια του Ηπειρωτικού Λαογραφικού Μουσείου "Αναγέννηση-Σουλιώτισσες", το μοναδικό στο χώρο της ομογένειας, και σας ευχαριστώ που μας τιμήσατε με την παρουσία σας την ιστορική αυτή ημέρα.

"Όποιος στη γη που τον γεννά
βαθιά τις ρίζες ρίχνει,
όσο κι αν μουγκρίζουν θύελλες
δεν τον ξεριζώνουν"

Η λατρεία και η αγάπη για τον τόπο μας, η εθελοντική προσφορά των μελών του συλλόγου μας και η ενεργός συμμετοχή των, αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη όλων των προσπαθειών (περίπου 10 χρόνια) στην πραγματοποίηση μιας ιδέας και ενός οράματος.

Το μουσείο μας σκοπεύει στη συγκέντρωση, διάσωση και διάδοση της πλούσιας Ηπειρωτικής κληρονομιάς.  Επίσης, αποτελεί δωρεά στο ευρύτερο κοινό, προσφέροντας στους νέους μας μια υψηλή αισθητική παιδεία που σκοπό της έχει να διευρύνει τους ορίζοντες της γνώσης και να θυμίζει στα Ηπειρωτόπουλα τις ρίζες τους.

Όλα τα αντικείμενα είναι δωρεές των μελών μας, φιλογενών Ηπειρωτών και Ελλαδικών φορέων.  Τα εκθέματα ταξινομούνται και παρουσιάζονται ως εξής:

  1. Τμήμα γυναικείων και ανδρικών στολών (αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα)
  2. Τμήμα έργων ασημουργίας και χρυσοχοΐας
  3. Τμήμα έργων κεντητικής και υφαντικής
  4. Τμήμα εργαλείων αστικών, γεωργικών και κτηνοτροφικών επαγγελμάτων
  5. Τμήμα οικιακών σκευών
  6. Τμήμα ξυλογλυπτικής (έπιπλα σκαλιστά)
  7. Τμήμα φωτογραφίας

Αγαπητοί αναγνώστες, επιτρέψατέ μου εν συντομία να περιγράψω και να σχολιάσω τα εκθέματα κάθε τμήματος, ώστε ο επισκέπτης να γνωρίσει και κατανοήσει καλύτερα τον πλούσιο Ηπειρωτικό πολιτισμό.

Αρχίζοντας από την παραδοσιακή ενδυμασία, πορώ να πω πως η Ηπειρωτική στολή εντυπωσιάζει με την πολυμορφία, την πολυχρωμία και τις παραλλαγές της, πράγμα που δεν θα το περίμενε κανείς αφού όλες οι στολές προέρχονται από τα ορεινά χωριά της Ηπείρου.

Μελέτες των ειδικών λαογράφων διαπιστώνουν ότι η ορεινή μορφολογία του εδάφους, οι κλιματολογικές συνθήκες, ο απομονωμένος τρόπος διαβίωσης σε δυσπρόσιτους οικισμούς και η ξενιτιά, επέδρασαν στη μορφή της Ηπειρωτικής στολής.

Ο κ. Μαζαράκης Αίνιαν, γενικός γραμματέας της ιστορικής και εθνολογικής εταιρίας της Ελλάδος, στον πρόλογο του βιβλίου "Ελληνικές Φορεσιές" αναφέρει ότι "η λαϊκή τέχνη αναπτύχθηκε κυρίως στις αγροτικές ορεινές περιοχές αλλά και το νησιώτικο χώρο".  Και συνεχίζει λέγοντας ότι το "πλούσιο καλλιτεχνικό συναίσθημα του λαού, εκφράζεται στις πολύμορφες παραλλαγές της Ελληνικής φορεσιάς ανάλογα με τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες, τα ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις, τον τρόπο ζωής και τις τοπικές ιδιομορφίες".

Η Ηπειρωτική στολή φτιαγμένη από πολύμορφα και λεπτοδουλεμένα χειροποίητα εγχώρια υλικά, κατασκευασμένη σε ορεινές περιοχές και δυσπρόσιτους οικισούς χαρακτηρίζεται για την απλότητα, τον συνδυασμό των χρωμάτων και την πολυμορφία.  Για παράδειγμα στην Πωγωνήσια στολή τα κυριότερα κομμάτια είναι το σιγκούνι, το ζωνάρι, η ζώνη και η ομπόλια.  Όλα αυτά είναι υφαντά προϊόντα του χειροκίνητου αργαλειού και στα μεν τρία πρώτα χρησιμοποιούσαν για νήμα το ντόπιο πρόβειο μαλλί και στην ομβαλία το μετάξι.  Οι ίδιοι οι χωριανοί μεγάλωναν το κουκούλι και όταν ο μεταξοσκώληκας γινόταν "φοικίκι" με ειδική διαδικασία παίρνανε το μετάξι.

Στο Ζαγόρι π.χ. πέρα από την τοπική παραδοσιακή φορεσιά βλέπουμε την επίδραση της ξενιτιάς σε μακριά φαρδιά αλλά και κομψά φορέματα που τονίζουν την θηλυκότητα της γυναίκας.  Αυτά φορούσαν μερικές αρχόντισσες των οποίων οι άνδρες μετέφεραν την πολιτισμική επίδραση και το "καζάντι" της ξενιτιάς.

Σιγά σιγά με την οικονομική και κοινωνική άνθηση η ενδυμασία δεν ήταν μόνο είδος ανάγκης αλλά εξυπηρετούσε και την επιθυμία του ανθρώπου για στολισμό.

Έτσι η συνήθεια να φοράς αλυσίδες, ζώνες, τσαπράκια, φλωριά και άλλα κοσμήματα, έδωσε ώθηση και ανάπτυξη στην τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας.  Η τέχνη αυτη αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στα Γιάννινα όπου συνεχίζεται και σήμερα.  Τα Γιάννινα είναι ξακουστά για τα χειροποίητα ασημένια και χρυσά κοσμήματα και άλλα στολίδια.  Για τον επισκέπτη, η πόλη είναι γνωστή ως "Silver town" - "Ασημένια πόλη".

Στο τμήμα των υφαντών και κεντημάτωνόλα τα εκθέματα είναι προϊόντα του αργαλειού, τέχνης γνωστής από την εποχή του Ομήρου και ο επισκέπτης δεν παραξενεύεται ν' ακούει τον ρυθμικό ήχο του αργαλειού σε αρκετά χωριά και πόλεις.  Τα προϊόντα εντυπωσιάζουν με την ζωηρότητα και τον συνδυασμό των χρωμάτων και την αλάνθαστη φαντασία του υφαντή.

Η ξυλογλυπτική τέχνη είναι μια παράδαση στην Ήπειρο.  Δείγματα αυτής της παράδοσης είναι τα στολισμένα νταβάνια και οι τοίχοι πολλών αρχοντικών σπιτιών.

Αξιοθαύμαστα σκαλιστά ευρίσκονται στα "τέμπλα" των παλαιών μοναστηριών, εκκλησιών, στα έπιπλα και σ' άλλα αντικείμενα.

Τα χειροποίητα οικιακά σκεύη χαρακτηρίζονται από την καλαισθησία τους και από την μεγάλη διάρκεια χρήσης.  Είναι όλα φτιαγμένα από χαλκό και μετά στην εσωτερική τους επιφάνεια που έρχεται σε επαφή με τα τρόφιμα, χρησιμοποιούν την τέχνη του "γανώματος" κατασκεύασμα που κάλυπτε μόνο την επιφάνεια με ένα άλλο είδος μετάλλου ώστε να καταστήσει τα σκεύη κατάλληλα για την παρασκευή του φαγητού.

Τέλος, αξιοσημείωτο από τα κτηνοτροφικά εκθέματα είναι η ντροπολίτσα ή ντουμβέκι.  Ασφαλώς η συσκευή αυτή είναι ο πρόδρομος της φυγοκεντρικής μηχανής η οποία σήμερα χρησιμοποιείται στην αποβουτύρωση του γάλακτος.

Τότε με το ντροπολόξυλο (μέρος της συσκευής) χτυπούσαν το γάλα μέσα στη ντροπολίτσα και γινόταν ο διαχωρισμός σιγά-σιγά.  Το βούτυρο ανέβαινε στην επιφάνεια όπου και το μάζευαν για περαιτέρω κατεργασία (πλύσιμο, κάθαρση από άλλες ουσίες, κ.τ.λ.), χρησιμοποιούσαν δε το αποβουτυρωμένο προϊόν ως αναψυκτικό, ιδιαίτερα το καλοκαίρι ή ως φαγητό μαζί με τριμμένο ψωμί ή για την παρασκευή της μυζήθρας (cottage cheese).

Τέλος, όπως λέγεται, μια φωτογραφία αξίζει χίλιες λέξεις.  Οι λίγες φωτογραφίες που εκτίθενται θυμίζουν μια εποχή που χάθηκε, την οποία τώρα με αυτό το μουσείο προσπαθούμε να κρατήσουμε ζωντανή.

Και πάλι σας ευχαριστώ για την παρουσία σας και ελπίζω τούτο το μουσείο ν' αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για άλλους ομογενειακούς φορείς.

Εμείς οι Ηπειρώτες ευελπιστούμε ότι το μουσείο θα αποτελεί τη διαρκή μαρτυρία των μόχθων και της καλαισθησίας των Ηπειρωτών διά μέσω των χρόνων.

Ευχαριστώ,
Χρήστος Κοσσοβίτσας
Πρόεδρος Λαογραφικού Μουσείου